موفقیت فهرست میراث جهانی با بیش از ۱۱۰۰ اثر ثبت شده تاکنون در بیش از ۱۵۰ کشور، که معرف بزرگترین گنجینۀ طبیعی و فرهنگی بشریت است، از آرزوهای اولیۀ بنیانگذاران بسیار فراتر رفته است. ورای آثار به ثبت رسیده، معاهده توانسته نشان دهد که ابزاری فوقالعاده توانمند برای خدمت به هدف میراث و تقویت حمایت از آن است.
ایکوموس در مقام نهاد اصلی بینالمللی که مختص حفاظت از میراث فرهنگی است به عنوان نهاد مشورتی کمیتۀ میراث جهانی انتخاب شد. ما پنجاه سال است که تجربه، مهارت، و تعهد کمیتهها و اعضای خود را در سراسر جهان ــ چه در مقیاس بینالمللی و چه در مقیاس ملی ــ در خدمت معاهدۀ میراث جهانی گذاشتهایم.
بدین وسیله فهرست رویدادهایی که کمیتههای ملی و کمیتههای علمی بینالمللی و کارگروهها برای گرامیداشت این نقطۀ عطف مهم برنامهریزی کردهاند، معرفی میشوند.
DIÁLOGO: La gestión de los Sitios Patrimonio Mundial. Experiencias, aprendizaje y desafíos a 50 años de la Convención 31 May 2022 | Webinar Online by ICOMOS Chile
Becoming World Heritage 50 years on: the role of rights and communities 30 June 2022 | Webinar Online by ICOMOS OCD-RBA Working Group Register – Read more
50 years of the UNESCO World Heritage Convention. Achievements and Challenges in Europe 9–10 June 2022 | International conference Kraków, Poland & Online by ICOMOS Poland & the International Cultural Centre Register
Revival after a disaster. Restoration of Notre-Dame of Paris Cathedral and of the Shuri-jô castle 14-15 March 2022 | International symposium Paris, France & Online by ICOMOS France and Kyūshū University, CNRS Read more Contact
ایکوموس در حال بنیاد گذاشتن جایزۀ فرهنگ ـ طبیعت است که به پایبندترین ابتکاری که به دست اعضای ایکوموس جهانی در زمینۀ فرهنگ ـ طبعیت بهانجام رسیده باشد اهدا خواهد شد.
ابتکارهای فرهنگ ـ طبیعت با به رسمیت شناختن پیوند دوجانبۀ میان میراث فرهنگ و طبیعی و بازاندیشی چگونگی حمایت از فرهنگ و طبیعت از راه رویکردی جامع با همراهی جوامع محلی میسر میشوند. ابتکارهای فرهنگ ـ طبیعت از راه حمایت منسجم، مدیریت، و توسعۀ پایدارِ مکانهای میراثی ما، تابآوری را در مقابل چالشهای امروز پدید میآورند؛ چالشهایی همچون: تغییرات اقلیمی، آلودگی، و شهریسازی شتابان.
جایزه به پروژهای در حال اجرا اهدا خواهد شد که به روابط میان فرهنگ و طبیعت توجه کرده و آوردۀ ارزشمندی برای حوزۀ میراث به نحوی خلاق و مؤثر به همراه داشته باشد.
اعضا، کمیتهها، و کارگروههای ایکوموس میتوانند برای دریافت جایزه اقدام کنند.
ثبت نام میتواند مرتبط با میراث ملموس و ناملموس باشد. چشمانداز پروژهها میتواند کوچک تا بزرگ، محلی تا جهانی باشد.
جایزۀ فرهنگ ـ طبیعت ایکوموس به حداکثر سه ابتکار برگزیده تعلق خواهد یافت.
کل جایزه که به برنده(گان) تعلق خواهد یافت ۱۵۰۰۰ یورو است که بین حداکثر سه برنده تقسیم خواهد شد.
برندگان در مجمع عمومی ایکوموس جهانی امسال اعلام خواهند شد.
حداکثر مهلت ثبت نام برای دریافت این جایزه ۱۵ ژوئن ۲۰۲۲ (۲۵ خرداد ۱۴۰۱) است.
کتاب میراث شهری و گردشگری، مدیریت گردشگری در شهرها و محدودههای تاریخی، نوشتۀ دکتر غلامرضا حقیقت نایینی (دانشیار دانشکدۀ معماری و شهرسازی دانشگاه هنر) و دکتر مهناز اشرفی (عضو هیئت عملی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و عضو پیوستۀ ایکوموس ایران و رئیس کمیتۀ علمی معماری دستکند ایکوموس ایران) توسط انتشارات گنجینۀ هنر، در خرداد ۱۴۰۱ منتشر شد.
شهرها و مناطق شهری تاریخی ساختارهای فضاییای بیانگر تکامل جامعه و هویت فرهنگی آن است. آنها جزء لاینفک از زمینۀ طبیعی و انسانساخت وسیعترند و این دو باید جداییناپذیر تلقی شوند. میراث شهری شواهد زندهای از تاریخ و فرهنگ سرزمینی است که در گذشته شکل گرفته و امروزه بخشی از زندگی روزمرۀ شهر را تشکیل میدهد. در زمانهای که بههمپیوستگی جهانی هر روز رشد بیشتری مییابد، حراست، حفظ، شرح و تفسیر، و ارائۀ این میراث و تفاوتهای فرهنگیِ هر محل و منطقه، از جمله چالشهای مهم ملتها در گوشهگوشۀ جهان است و به هر حال، مسئولیت مدیریت آن، در چهارچوب استانداردهای شناختهشدۀ بینالمللی و ملی که به درستی اجرا شوند، معمولاً بر عهدۀ خودِ آن جامعه یا گروه متولی میراث است.
گردشگری داخلی و جهانگردی کماکان از برجستهترین ابزارهای تبادل فرهنگی است که تجربهای شخصی، نه تنها راجع به آنچه از گذشتهها باقی مانده است، بلکه از زندگی امروزی و جوامعِ سایرین بهدست میدهد و بیش از پیش بهعنوان نیرویی پیشبرنده برای حفظ آثار فرهنگی و تاریخی شهری شناخته میشود. گردشگری میتواند با تولید بودجه، آموزشِ جامعه و تاثیرگذاری برسیاست، به مهار آن برای حفظ آثار بپردازد. این فعالیت، بخش اصلی بسیاری از اقتصادهای ملی و منطقهای است که چنانچه مدیریت آن با موفقیت همراه شود، میتواند عامل مهمی در توسعه باشد.
مکانها، محوطهها، و بافتهای تاریخی و فرهنگی، تنوعها و فرهنگهای زنده، جاذبههای اصلیِ گردشگریاند. مدیریت و کنترل ارتباط بین مکانهای میراثی و گردشگری بهعنوان رابطهای پویا همراه با ارزشهای متعارض به شیوهای کارآمد برای نسلهای حاضر و آینده اهمیت دارد. محورهای اصلی سیاستهای اجتماعی، اقتصادی و خطمشیهای سیاسی و قانونگذاری فرهنگی توسعۀ گردشگری باید شامل حفاظت بلندمدت فرهنگهای زنده، مکانهای میراث، مجموعهها، یکپارچگی فیزیکی و بوم شناختی و نیز بافت محیطی آنها باشد.
امروزه با توجه به تجارب انجام شده، شاهد روابط پیچیده و در مواردی متعارض بین میراث شهریِ حاوی فرهنگ زنده و گردشگری هستیم که در آن فرهنگ از یک موجودیت مشترک، به استثمار شدن گرایش پیدا میکند. هنگامی که فرهنگ به اشتراک گذاشته میشود، گردشگری و میراث با یکدیگر همزیستی میکنند تا از درآمدهای گردشگری بتوان برای حفظ و حفاظت از محیطهای با ارزش میراث استفاده کرد. با این حال، هنگامی که فرهنگ مورد بهرهبرداری قرار میگیرد یا ایجاد میشود، با تبدیل شدن گردشگری به مرکز اقتصاد محلی، تسلط آشکار ارزشهای تجاری بر ارزشهای حفاظتی بهوجود میآید و میراث فرهنگی به یک محصول مصرفی تبدیل میشود که مستعد فرآیند انتخاب محدود به انتخاب، مد، و سلیقۀ سازمانهای ملی و بینالمللی درگیر در بازاریابی محصول میراثی و مصرفکنندگان است. فرهنگ به یک «تاریخ تجدید ارزشگذاری شده» تبدیل میشود و مردم محلی در خطر تبدیل شدن به بخشی از «منظرۀ» گردشگری هستند که توسط افراد خارجی که اطلاعات کمی در مورد فرهنگ یا جامعه دارند، مورد توجه قرار میگیرند. بدین ترتیب گردشگری که بهعنوان وسیلهای برای تفاهم بین فرهنگی معرفی شده است، میتواند به علت تقابل فرهنگی تبدیل شود. این تقابل فرهنگی میتواند بهطور ناخواسته با نمایش ثروت و مصرفگرایی که ممکن است برای مردم محلی مخل باشد، تشدید شود. این نوع از گردشگری همچنین باعث ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و فرهنگ محلی میشود.
بدیهی است رابطۀ نزدیک و صحیح بین گردشگری فرهنگی و میراث، مزایا و فرصتهایی را به همراه دارد. اما در صورت عدم برنامهریزی مناسب، گردشگران بیش از حد و خطر توسعۀ گردشگری «شبه فرهنگی» میتواند به تهدیدی برای یکپارچگی و ارزشهای میراث، تخریب اجزای فیزیکی مجموعه و از بین رفتن تدریجی هویت فرهنگی آن تبدیل شود.
با توجه به اهمیت موضوع، کتاب حاضر تلاش دارد، ضمن تشریح موضوع گردشگری و ارتباط آن با میراث شهری، تعاریف و دیدگاههای مختلف را به همراه اسناد موجود طرح نماید. این نوشتار مباحث مختلفی چون پیشینه، ابعاد و چالشهای گردشگری، حفاظت، نقش جهانی شدن و ثبت آثار تاریخی در این ارتباط، اسناد بینالمللی مرتبط با گردشگری و میراث، گردشگری مجازی، موضوع گردشگری و سوابق آن در ایران و نهایتاً پیامدهای گردشگری و ارائۀ راهبردها را شامل میشود.
کمیتۀ علمی معماری بومی ایکوموس ایران مجموعۀ مستند خانههای کرمان را در ۹ اپیزود با زیرنویس انگیسی منتشر کرد. این مجموعه پیش از این بدون زیرنویس انگیسی منتشر شده بود.
کارگردان این مجموعه جناب آقای علیرضا فخریزاده کرمانی، کارگردان و عکاس، هستند که از سال ۱۳۸۳ در زمینۀ مستند معماری به طور حرفهای فعالیت میکنند. آثار ایشان در شبکههای تلویزیونی متعدد پخش شده و در جشنوارههای گوناگون موفق به کسب رتبۀ برتر شده است. این مجموعه اهدایی این هنرمند به کمیتۀ علمی معماری بومی ایکوموس ایران است. مؤسسۀ فرهنگی ایکوموس ایران از جناب آقای فخریزاده تقدیر و تشکر میکند.
علاقهمندان میتوانند این مجموعه را در کانال آپارات مؤسسه مشاهده کنند. فهرست و نشانی اپیزودهای خانههای ایران به شرح زیر است:
ارسال مقاله، مقالۀ کوتاه، پوستر، و کارافزار (اپ) از ۱۵ آوریل ۲۰۲۲ (۲۶ فروردین ۱۴۰۱) تا ۲۷ ژوئن ۲۰۲۲ (۶ تیر ۱۴۰۱) میسر است. از سال ۲۰۱۹ مقالات کنفرانس میراث فرهنگی و فناوریهای نو در قالب کتاب الکترونیک در «پروپلیم»، سامانۀ اطلاعاتی منابع کلاسیک هایدلبرگ، به انتشار میرسد. کتاب و کلیۀ مقالات آن با شناسۀ ثابت (doi) به صورت دائم در دسترس همگان خواهند بود. مقالات و مقالات کوتاه در کتاب مذکور به چاپ خواهد رسید. کمیتۀ کنفراس میراث فرهنگی و فناوریهای نو در انتظار آثار شماست.
رویکردهای خلاق در مستندسازی، پژوهش، مدیریت، و آموزش
به نظر میرسد که اکنون پنجاه سال پس از تصویب معاهدۀ میراث جهانی یونسکو، حمایت از میراث جهانی در یک نقطۀ عطف قرار دارد. همچنانکه آگاهی از ارزش میراث فرهنگی جهانی بهشدت رشد کرده و شمار آثار ثبت شده در فهرست یونسکو پیوسته افزایش یافته، فشار بر میراث فرهنگی جهانی نیز فزونی یافته است. یونسکو در سال ۲۰۰۸ فهرستی شامل ۱۴ بند و چندین زیربند از خطرات متوجه میراث فرهنگی منتشر کرد. این خطرات طیفی از جنگ و بحران، آب و هوا و تأثیرات نامطلوب تغییرات اقلیمی، بلایای طبیعی، توسعۀ بیرویه، استخراج منابع، فعالیتهای غیرقانونی و نیز مسائل مدیریتیای همچون کمبود منابع مالی و یا نیروی کار ماهر در بر میگیرد.
نظر به چالشهای ذکر شده، جریانی فعال به طور عمومی در درون و در میان مؤسسات سیاسی، انجمنهای علمی، و جوامع مدنی جهان در حال بازاندیشی خط مشیها برای حمایت از میراث فرهنگی است.
ما برآنیم که فناوری میتواند در حمایت از میراث فرهنگی، پژوهش درباۀ آن، و ارزش قائل شدن برای آن به نحوی پایدار کمک و بدین سان آن را برای نسل آتی صیانت کند. نوآوریهای فناورانه به ما امکان میدهند که پیگردی و کاوشهای میراث فرهنگی را با رویکردهایی که مستلزم کمترین اثرگذاری بر آنهاست پیش ببریم؛ آنها امکان میدهند که بروندادهای پژوهش دربارۀ میراث فرهنگی را به نحو گسترده منتشر کنیم و پیام میراث فرهنگی را به گستردهترین مخاطبان برسانیم؛ حتی در دوران یک پاندمی جهانی که جابهجایی انسانها را به شدت محدود میکند. فناوری دیجیتال و جوامع علمی مرتبط با آن ابزار پژوهش و شناخت، و نیز فرصتهای آموزشی را مخاطبانی عملاً نامحدود فراهم میآورند، و بدین ترتیب میراث فرهنگی را همهشمولتر و دسترسپذیرتر میسازند. این امر بر توان بالقوۀ میراث فرهنگی در شکلبخشیدن به هویتها و انسجام اجتماعی جوامع در سراسر جهان میافزاید. سرانجام، فناوری ابزارهایی برای ثبت و ضبط سریع وضعیت میراث فرهنگی و پایش تغییرات احتمالی آن در طول زمان در اختیار مینهد. بدین ترتیب، فناوری در امر مدیریت، تصمیمگیری، و اقدامات مرمتی و حفاظتی برای میراث فرهنگی پایدار در سراسر جهان یک یاریدهنده به شمار میآید.
کنفرانس میراث فرهنگی و فناوریهای نو بستری فراهم میآورد برای به نمایش گذاشتن و گفتگو دربارۀ پژوهشهای نو، تبادل تجربیات و اندیشهها برای جامعۀ در حال رشد علاقهمند به این موضوعات. از سال بیست و ششمین دوره (سال ۲۰۲۱) کنفرانس میراث فرهنگی و فناوریهای نو به وسیلۀ شهرداری وین (امور فرهنگی) همراه با «کنفرانس میراث فرهنگی و فناوریهای نو ایکوموس اتریش»، انجمنی وابسته به کمیتۀ ملی ایکوموس اتریش سازماندهی میشود. با برگزاری کنفرانس پیشرو قصد داریم از طریق گردهمآوردن متخصصان میراث فرهنگی، تصمیمسازان، علاقهمندان به فناوری، و سایر ذینفعان که اشتیاق به کاربست فناوریهای جدید در زمینۀ میراث فرهنگی دارند، به مباحث جاری تداوم بخشیم.
از کلیۀ اعضای محترم مؤسسۀ فرهنگی ایکوموس ایران درخواست میکنیم برای بهروز رسانی اطلاعات و نیز تعیین شیوۀ همکاری با مؤسسه، هرچه سریعتر برگۀ عضویت موجود در صفحۀ عضویت حقیقی را تکمیل و به صورت برخط ارسال نمایند. پس از تکمیل برگۀ نخست که شامل اطلاعات عمومی برای ثبت در سامانۀ جدید است، نشانی برگۀ دوم که اطلاعات نحوۀ همکاری اعضا با مؤسسه است با ایمیل به ایشان ارسال خواهد شد. طبعاً اعضای کنونی نیازی به پرداخت حق عضویت نخواهند داشت. نشانی صفحۀ ثبت نام اعضای حقیقی: https://www.iranicomos.ir/real-user-registration با تشکر
اعضای محترم وابسته و پشتیبان مؤسسۀ فرهنگی ایکوموس ایران با سلام و احترام، با فراهم شدن امکان دریافت کارت عضویت بینالملل برای کلیۀ اعضای وابسته (عادی و جوان و دانشجو) و پشتیبان، لطفاً درخواست خود را تا تاریخ ۱۰ خرداد در تماس با دبیرخانۀ مؤسسه اعلام فرمایید. همچنین کلیۀ شرایط عضویت در مؤسسه و دریافت کارت عضویت بینالملل در صفحۀ عضویت حقیقی در وبگاه جدید مؤسسه درج شده است: https://www.iranicomos.ir/real-user-registration
ضمناً دبیرخانۀ مؤسسه در ساعات اداری پاسخگوی شما خواهد بود. شماره تلفن مؤسسه: ۳۳۴۴۰۰۵۴ (۰۲۱) سرکار خانم باقری
کمیتۀ اسناد و انتشارات همزمان با برگزاری مجمع عمومی عادی و بیستمین سال فعالیت مؤسسۀ فرهنگی ایکوموس ایران، نمایشگاهی از اسناد تصویری تاریخی با نام «طهران و دروازههایش به روایت اسناد تصویری تاریخی» برگزار میکند. این نمایشگاه در دفتر مؤسسه در روز شنبه، ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۱، ساعت ۱۵ تا ۱۹ برقرار خواهد بود و بازدید از آن برای عموم آزاد است.