بسم الله الرحمن الرحیم

مجلس شورای اسلامی در تاریخ روز پنجشنبه اول اردیبهشت یکهزار و سیصد و شصت و هفت لایحۀ اساسنامۀ سازمان میراث فرهنگی را در نه ماده و شش تبصره به‌تصویب رساند و پس از تأیید شورای نگهبان جهت اجرا به دولت ابلاغ گردید.

متن قانون به شرح زیر است : 

مادۀ ۱- تعریف 
میراث فرهنگی شامل آثار باقی‌مانده از گذشتگان است که نشانگر حرکت انسان در طول تاریخ می‌باشد و با شناسایی آن زمینۀ شناخت هویت و خط حرکت فرهنگی او میسر می‌گردد و از این طریق زمینه‌های عبرت برای انسان فراهم می‌آید.
سازمان میراث فرهنگی کشور که به‌استناد قانون مصوب ۱۳۶۴/۱۱/۱۰ تشکیل شده است و از این پس در این اساسنامه سازمان نامیده می‌شود. طبق مقررات این اساسنامه اداره خواهد شد.

مادۀ ۲- هدف 
عبرت از حرکت فرهنگی انسان و بقاء و رقاء هویت و شخصیت فرهنگی جامعه می‌باشد.

مادۀ ۳- وظایف سازمان 
وظایف سازمان در زمینۀ میراث فرهنگی که شامل پژوهش، نظارت، حفظ و احیاء و معرفی است به‌قرار زیر می‌باشد.
۱- تهیه و تنظیم و اجرای برنامه‌های پژوهشی پیرامون آثار باقی‌مانده از گذشتگان
۲- بررسی و شناسایی محوطه‌ها، تپه‌ها، بناها و مجموعه‌های تاریخی و تهیۀ فهرست جامع از آنها و نقشۀ باستان‌شناسی کشور
۳- انجام پژوهش‌های باستان‌شناسی و کاوش‌های علمی 
۴- بررسی‌های مردم‌نگاری، پژوهش‌های مردم‌شناسی، انسان‌شناسی زیستی و شناخت فرهنگ بومی مناطق مختلف کشور 
۵- پژوهش در زمینۀ هنرهای سنتی و فراهم‌آوردن امکانات لازم جهت حفظ، احیاء و رشد آنها 
۶- ثبت آثار ارزشمند منقول و غیرمنقول فرهنگی- تاریخی کشور در فهرست آثار ملی و فهرست‌های ذی‌ربط
۷-انجام انحصاری کلیۀ امور حقوقی مربوط به میراث فرهنگی و طرح دعاوی کیفری علیه متخلفین قوانین ناظر به میراث فرهنگی کشور به عنوان مدعی یا حسب مورد شاکی خصوصی 
۸- اقدامات لازم جهت شناسایی و استرداد اموال فرهنگی ایران در سطح ملی و بین‌المللی از طریق مراجع ذی‌ربط 
۹- شناسایی و در اختیار گرفتن کلیۀ اموالی که دارای ارزش‌های فرهنگی -تاریخی بوده و جزء میراث فرهنگی محسوب می‌گردد و توسط دستگاه‌های مسئول ضبط شده است.

• تبصره- کلیۀ دادگاه‌ها، گمرکات، نیروی انتظامی و دستگاه‌های دولتی و نظیر آنها که به‌نحوی نسبت به ضبط اموال اقدام می‌نمایند موظف به در اختیار قرار دادن اموالی که دارای ارزش فرهنگی-تاریخی می‌باشد به سازمان میراث فرهنگی کشور هستند.

۱۰- تهیه واجرای طرح‌های لازم به‌منظور حراست، حفاظت، تعمیر، مرمت و احیاء آثار، بناها و مجموعه‌های با ارزش فرهنگی -تاریخی
۱۱- اظهار نظر در کلیۀ طرح‌های عمرانی جامع و تفصیلی در رابطه با مناطق فرهنگی و تاریخی و موافقت نهایی دربارۀ محوطه‌ها و بافت‌ها و اماکن فرهنگی تاریخی ارزشمند در موارد مذکور و جلوگیری از هرگونه تخریب آنها
۱۲- تعیین حریم بناها، مجموعه‌ها، محوطه‌ها و تپه‌های تاریخی ثبت‌شده و ضوابط خاص معماری و طراحی داخل حریم 
۱۳- معرفی آثار با ارزش فرهنگی- تاریخی از طریق موزه‌ها و نمایشگاه‌ها و نظائر آن 
۱۴- ایجاد و توسعۀ و ادارۀ موزه‌ها در سطح کشور 
۱۵- ایجاد مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی کشور (نظیر مجموعۀ گزارش‌های علمی، نقشه‌ها  و عکس‌های بناها و… ) جهت ارائۀ خدمات علمی و تحقیقاتی در این زمینه 
۱۶- معرفی و شناساندن ارزش‌های میراث فرهنگی در سطح ملی و بین‌المللی به‌وسیلۀ چاپ و نشر مجموعه مطالعات و تحقیقات انجام یافته و استفاده از وسایل سمعی و بصری و ارتباط جمعی 
۱۷- تنظیم، تدوین و انتشار دائرةالمعارف آثار و ابنیۀ تاریخی ایران 
۱۸- توسعۀ فعالیت‌های تحقیقاتی در زمینه‌های مختلف میراث فرهنگی و تشویق محققان، هنرمندان و استادکاران
۱۹-تنظیم و اجرای برنامه‌های آموزشی جهت آماده‌سازی نیروهای کارآمد در زمینه‌های مربوط به میراث فرهنگی با هماهنگی دستگاه‌های ذی‌ربط 
۲۰- تشویق مردم به مشارکت در فعالیت‌های مربوط به شناسایی، حفظ و احیاء میراث فرهنگی و نظارت بر آن
۲۱- ایجاد و گسترش انجمن‌های میراث فرهنگی در سطح کشور

• تبصره- نحوۀ ایجاد و حدود وظایف و اختیارات این انجمن‌ها را شورای سازمان تعیین خواهد نمود.

۲۲- برقراری ارتباطات و مبادلات علمی و فرهنگی با مؤسسات و نهادهای ذی‌ربط در سطح ملی و بین‌المللی بالاخص کشورهای اسلامی و منطقه و برگزاری کنگره‌ها و سمینارهای دوره‌ای لازم 
۲۳- همکاری با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در زمینۀ امور ایرانگردی و جهانگردی 
۲۴- ارائۀ خدمات مشاوره‌ای، تحقیقاتی، فنی و آموزشی، فروش تولیدات فرهنگی، دریافت ورودیۀ بناها، محوطه‌ها، موزه‌ها و نمایشگاه‌ها و قبول هدایا و کمک‌ها و نظایر آن 

مادۀ ۴- ارکان سازمان 
سازمان دارای دو رکن است:
۱-شورای سازمان 
۲- رئیس سازمان 

مادۀ ۵- شورای سازمان 
به‌منظور هماهنگی بیشتر در امور مربوط به میراث فرهنگی در سطح کشور شورای سازمان متشکل از 8 عضو به‌شرح زیر تشکیل می‌گردد: 
۱- وزیر فرهنگ و آموزش عالی (رئیس شورا)
۲- وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی 
۳- وزیر کشور 
۴- وزیر دادگستری 
۵- وزیر امور خارجه 
۶- وزیر مسکن و شهرسازی 
۷- مدیر عامل سازمان صدا و سیما 
۸- رئیس سازمان (دبیر شورا) 

• تبصرۀ  ۱- در صورت تساوی آراء آن نظری پذیرفته می شود که رئیس شورا در میان رأی‌دهندگان باشد.
• تبصرۀ ۲- جلسات شورا به‌طور عادی هر سال حداقل دو بار به پیشنهاد رئیس سازمان و دعوت ریاست وزیر فرهنگ و آموزش عالی تشکیل می‌گردد.
• تبصرۀ ۳- شورا می‌تواند از افرادی که حضورشان به‌نحوی در جلسات ضروری است دعوت به‌عمل آورد این افراد دارای حق رأی نیستند.
• تبصرۀ ۴- جلسه با حضور 5 نفر از اعضا رسمیت یافته و تصمیمات شورا با رأی حداقل 4 نفر از اعضاء حاضر در جلسه معتبر خواهد بود.

آن‌گاه مواد ۶ الی ۹ این لایحه به رأی گذاشته شد و به شرح زیر به تصویب رسید : 

مادۀ ۶- وظایف شورا 
وظایف شورای سازمان به قرار زیر است : 
۱- تعیین خط مشی و سیاست‌های کلی بر اساس قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور و اساسنامۀ سازمان 
۲- بررسی گزارش‌های فعالیت‌های سازمان و اظهار نظر پیرامون چگونگی آن

• تبصره- کلیۀ مصوبات شورا با امضاء وزیر فرهنگ و آموزش عالی ابلاغ خواهد شد.

مادۀ ۷-رئیس سازمان 
رئیس سازمان با حکم وزیر فرهنگ و آموزش عالی منصوب می‌شود.

مادۀ ۸- واحدهای سازمان در سطح کشور 
سازمان با نظر وزیر فرهنگ و آموزش عالی می‌تواند در هر نقطه از کشور که ایجاب نماید به‌تناسب موقعیت و با تأیید سازمان امور اداری و استخدامی کشور واحدهای خود را دایر کند. 
این واحدها مسئولیت امور مربوط به میراث فرهنگی حوزۀ فعالیت خود را طبق این اساسنامه و مصوبات سازمان زیر نظر رئیس سازمان به عهده خواهند داشت.

مادۀ ۹- از تاریخ تصویب این قانون کلیۀ قوانین و مقررات مغایر ملغی است.

بدین ترتیب قانون مذکور با ارائۀ تعریفی جامع از میراث فرهنگی و مشخص کردن هدف، وظایف قانونی سازمان میراث فرهنگی کشور و ارکان آن را تعیین می‌کند، و نمودار تشکیلاتی سازمان نیز با توجه به قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور (مصوب بهمن ماه ۱۳۶۴^(۱)) قانون فوق به‌شکل ذیل به‌تائید وزارت فرهنگ و آموزش عالی و سازمان امور اداری و استخدامی کشور می‌رسد:

بدین معنی که سازمان در جهت انجام وظائف قانونی خود دارای یک ستاد مرکزی هماهنگ‌کننده و برنامه‌ریز در مرکز و واحد‌های اجرایی در شهرستان‌ها خواهد شد که با توجه به مادۀ ۸ قانون اساسنامه ایجاد می‌شود و مسئولیت امور مربوط به میراث فرهنگی حوزۀ فعالیت خود را طبق اساسنامه و مصوبات ستاد مرکزی به‌عهده خواهند داشت. با این قصد که برخلاف گذشته کلیۀ توان‌های اجرایی در واحد‌های شهرستانی تمرکز خواهد یافت.

سازمان علاوه بر تشکیلات فوق به استناد بند ۲۱ مادۀ ۳ اساسنامه در انجام وظایف خود از یک شبکۀ مردمی گسترده در سراسر کشور نیز برخوردار تواند بود.

با نظری به گذشته مسائل میراث فرهنگی در کشورمان مشاهده می‌شود که با تصویب قانون اساسنامه و ایجاد سازمان نقطۀ عطفی مشخص و تعیین‌کننده در زمینۀ تحولات مربوط به میراث فرهنگی در تاریخ معاصر کشورمان پدید آمده است.^(۲)

شایان ذکر است که هیچگاه در تاریخ معاصر کشورمان با این صراحت و وضوح با مسئلۀ میراث فرهنگی کشور مواجه نبوده‌ایم.

 البته نباید فراموش کرد که پیروزی انقلاب اسلامی و تجربیات سابقۀ امر در هفتاد سال گذشته و برخورد جدی دست‌اندرکاران در ضرورت اتخاذ یک چنین موضعی قطعاً نقش مؤثر داشته است.

سازمان بعد از این در انجام وظایف خود در سه بخش عمدۀ پژوهشی، حفظ و احیا، و معرفی میراث فرهنگی کشور با توجه به تمام پیچیدگی و گستردگی که طبیعت این کار فرهنگی دارد راهی به‌نسبت هموار نشده دارد، موجودیت دادن به سازمانی که صلاحیت، توانایی و شایستگی قبول مسئولیت انجام وظایف تعیین شده را داشته باشد گام اساسی بعدی است که باید برداشت که خوشبختانه از استعدادهای لازم برای انجام آن بی‌بهره نیستیم .

در فرصت مناسبی که فراهم است تدوین قانون پژوهش، حفظ و احیا، و معرفی میراث فرهنگی کشور قدم دیگری است که ما را در این دورۀ تحول به هدف نزدیک خواهد کرد.

هم‌اکنون در آستانۀ برنامه‌ریزی کلان توسعۀ اقتصادی، اجتماعی فرهنگی پنج‌سالۀ کشور هستیم و مسئلۀ بازسازی همه‌جانبۀ کشور پس از گذر یک دورۀ فرسایندۀ جنگ تحمیلی در برنامۀ کار دولت قرار دارد. همزادی سازمان میراث فرهنگی کشور با این مقطع حساس برنامه‌ریزی در کشور را باید مغتنم شمرد تا سازمان به‌خواست خداوند بتواند خود را برای نقشی که از او متوقع است آماده سازد.

پی‌نوشت‌ها:

۱. به نشریۀ اثر شماره ۱۲، ۱۳، ۱۴صفحۀ ۱ و ۲ مراجعه شود.

۲. نظرتان را به مقالۀ «اشاره‌ای مختصر بر تحول باستان‌شناسی ایران» نوشتۀ دکتر صادق ملک شهمیرزادی در نشریۀ اثر شماره ۱۲، ۱۳، ۱۴صفحات ۱۳۲ تا ۱۶۰ که گوشه‌ای از مسائل میراث فرهنگی در آن طرح شده است، جلب می‌کند.