زندگی‌نامه
محمد مهریار در ۲۳ اردیبهشت سال ۱۳۱۸ خورشیدی در تهران زاده شد. از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۸ در دانشكدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران در رشتۀ معماری تحصیل كرد. از سال ۱۳۴۹ در سازمان حفاظت آثار باستانی و بعد از انقلاب اسلامی، در سازمان میراث فرهنگی کشور بهعنوان کارشناس معماری، حفاظت و مرمت در زمینۀ آثار تاریخی معماری ایران فعالیت داشت. در دهة ۷۰ با ایجاد پژوهشگاه میراث فرهنگی، ایشان بهعنوان اولین رئیس پژوهشکدۀ ابنیه و بافت انتخاب و در سال ۱۳۷۹ با همان سمت بازنشسته شد. در دوران بازنشستگی، مهریار از تلاش دست برنداشت. او كسی بود كه مرز باستان‌شناسی و معماری را در حیطۀ مطالعات تاریخی برداشت و معماری را در بوتۀ باستان‌شناسی به مرحلۀ تحلیل رساند. شاید او را بتوان معمار و باستان‌شناس یا مرمتگر نامید ولی مناسب‌ترین عنوان برای ایشان پژوهشگر معماری ایران است. پس از زلزلۀ بم، مهریار تمام نیروی خود را صرف مطالعه و بهینه‌سازی روند ساماندهی و مرمت آثار آسیب‌دیده كرد و عاقبت در آخرین روزهای بهار سال ۱۳۸۳ جسم او یاری تحمل پشتكارش را نكرد و به دیار مینو شتافت.
مهریار شناخت عمیقی از فرهنگ و تمدن ایران‌زمین داشت. او با میراث فرهنگى سراسر كشور آشنا بود و در تعداد زیادى از بناها، محوطه‌ها، بافت‌هاى فرهنگى و تاریخى كشور مطالعه و تعدادى از این آثار را مطالعۀ معماری و باستان‌شناختی، حفاظت، مرمت و سازماندهى كرده بود. همچنین ایشان در بسیاری از پایگاه‌های میراث‌فرهنگی خصوصاً در پروژه‌های بزرگ و راهبردی از اعضای اصلی هیئت‌های تخصصی بوده‌اند.
مقالات فراوانی از ایشان به‌چاپ رسیده است که بازتاب فعالیت‌ها و تحقیقات ایشان در بناها و محوطه‌های تاریخی است. مدیریت پروژه‌های بزرگی همچون شهر تاریخی بیشاپور، مجموعۀ هخامنشی تخت جمشید، نقش رستم و نقش رجب، پاسارگاد و پروژۀ بزرگ پلهای تاریخی کشور در کارنامۀ این استاد فقید جای دارد.گسترۀ فعالیت‌های او در حوزۀ تاریخ معماری آن‌چنان وسیع بود که به‌ندرت در سوابق تحقیقات آثار شاخص تاریخی ایران، جایی را می‌توان یافت که نامی از مهریار نباشد.
برخی فعالیت‌های حرفه‌ای
- مسئولیت آزادسازی و سازمان‌دهی و مطالعات تپۀ هگمتانه
- مدیر طرح مطالعاتی بهسازی و نوسازی محلۀ عودلاجان
- مدیر پروژۀ مجموعۀ هخامنشی تخت‌جمشید و نقش رستم و نقش رجب
- مدیر پروژه پاسارگاد
- مسئول کاوش‌ها و پژوهش‌های محوطة باستانی تخت سلیمان
- مدیر طرح جامع تعمیرات محوطۀ باستانی بنای تاریخی آناهیتا در کنگاور
- مدیر پروژۀ شهر تاریخی بیشاپور
- مشاور فنی و تخصصی مطالعات دیوار دفاعی گرگان
- مدیر پروژۀ بزرگ پلهای تاریخی کشور
- اولین رئیس پژوهشکدۀ ابنیه و بافت‌های تاریخی
- عضویت در هیئت علمی کنگرۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران، ارگ بم
- عضو هیئت مؤسس دورۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران (دانشگاه شهید بهشتی)
کتاب‌شناسی گزیدۀ آثار محمد مهریار
کتاب‌ها (تألیف، همکاری)
- مهریار، محمد و دیگران. اسناد ت‍ص‍وی‍ری شهرهای ایرانی: دورۀ ق‍اج‍ار. تهران: دانشگاه شهید بهشتی و سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه)، ۱۳۷۸.
- مهریار، محمد و احمد کبیری (و.) ادام‍ه ک‍ن‍ک‍اش‌ه‍ا در معبد آناهیتا کنگاور. در: کارنامۀ کاوش، پژوهش، ساماندهی و معرفی چهارمین گروه باستان‌شناسی از ۱۳۶۷ تا ۱۳۸۰. تهران: سازمان میراث فرهنگی و گ‍ردش‍گ‍ری، ۱۳۸۳.
مقاله‌ها
مهریار، محمد و محمد کیانی. «دیوار دفاعی گرگان». در: اثر، ش۲ و ۳ و ۴، ۱۳۵۹، ص۱۰۲- ۱۳۹
- مهریار، محمد و دیگران. «طرح بهسازی محلات فرسودۀ تهران (بازار ــ عودلاجان)». در: اثر، ش۲ و ۳ و۴، ۱۳۵۹، ص ۵ ـ ۱۰۱.
- مهریار، محمد. «بررسی عوامل معماری محوطۀ باستانی تپۀ هگمتانه». در: اثر، ش۷ و ۸ و ۹. ص۷۶ـ ۱۱۵.
- مهریار، محمد. «بررسی مقدماتی: مسجد جامع بروجرد». در: اثر، ش۱۰ و ۱۱، بهمن ۱۳۶۴، ص۷۷ ـ ۱۶۵.
- مهریار، محمد و احمد کبیری و فائق توحیدی. «بررسی و پیگردی مقدماتی: برج و باروی ارگ شهر قدیم سلطانیه، زمستان ۱۳۶۴». در: اثر، ش۱۲ و ۱۳ و ۱۴، اسفند ۱۳۶۵، ص۲۰۹ـ ۲۶۴.
- مهریار، محمد و احمد کبیری. «گزارش مقاله: بررسی میدان باستانی دلازیان چشمه شیخ». در: اثر، ش۱۲ و ۱۳، اسفند ۱۳۶۵، ص۳- ۴۶.
- مهریار، محمد. «بررسی اجمالی پل دختر (جایدر)». در: اثر، ش۱۲ و ۱۳، اسفند ۱۳۶۵، ص۱۷۷ـ ۲۰۷.
- مهریار، محمد. « پیش‌نویس طرح جامع تعمیرات پرستشگاه آناهیتا ـ کنگاور». در: اثر، ش۱۸ و ۱۹، زمستان ۱۳۶۹، ص۲ـ ۸۲.
- مهریار، محمد. «مسجد جامع اشترگان». در: اثر، ش۱۵، آبان ۱۳۷۳، ص۵۵- ۵۷.
- مهریار، محمد. «نقش معماری در رمز آئینۀ سفال در جستجوی نقش نشان: مؤسسۀ فرهنگی ایکوموس ایران (وابسته به) شورای بین‌المللی بناها و اماکن تاریخی (یونسکو)». در: اثر، ش۳۳ و ۳۴، بهار و تابستان۱۳۸۱، ص۹ـ ۳۲.
- مهریار، محمد. « طرح خواناسازی و مرمت فضای عمومی و احیای معماری گوشۀ شمال شرقی؛ معبد آناهیتا کنگاور». در: اثر، ش۳۵، پاییز ۱۳۸۱، ص۲۳ـ ۵۱.
- مهریار، محمد. « نخستین خشت، نخستین پیاله». در: کتاب ماه هنر. ش۵۷ و ۵۸، خرداد و تیر ۱۳۸۲. ص۴۸- ۵۸.
- مهریار، محمد. «سیمای تاریخی ارگ بم». در: اثر. ش۳۶ و ۳۷، تابستان ۱۳۸۳. ص۳۹- ۵۴.
- مهریار، محمد. «باغ مصلا : نایین». در: موزه‌ها، ش ۴۱، شهریور ـ آبان ۱۳۸۴، ص۵۶ـ ۵۸.
- مهریار، محمد و فرهاد تهرانی و قدیری. «اسناد شهرهای تاریخی ایران در دورۀ قاجاریه». در: مجموعۀ مقالات کنگرۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران، ارگ بم. باقر آيت‌الله‌زاده شیرازی(و.). تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، ج۲، ۱۳۷۶، ص۸۶- ۱۴۸.
- مهریار، محمد و عادل فرهنگی و اسکندر مختاری. «سیر تحولات معماری مسجد جامع ساوه». در: مجموعۀ مقالات کنگرۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران، ارگ بم. باقر آيت‌الله‌زاده شیرازی(و.). تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، ج۲، ۱۳۷۶، ص۷۶۰- ۸۱۱..
- مهریار، محمد. «پیشینۀ پژوهش‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی در بیشاپور». در: مجموعۀ مقالات دومین کنگرۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران، ارگ بم. باقر آيت‌الله‌زاده شیرازی(و.). تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، ج۲، ۱۳۷۸، ص۱۱- ۷۰.
- مهریار، محمد. «سیمای شهر بیشاپور در دوران اسلامی». در: مجموعۀ مقالات دومین کنگرۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران، ارگ بم. باقر آيت‌الله‌زاده شیرازی(و.). تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، ج۳، ۱۳۷۸، ص۱۱- ۱۳۸.
- مهریار، محمد. «شالودۀ پررمز و راز از معماری ایرانی در مسجد جامع بیشاپور». در: مجموعۀ مقالات سومین کنگرۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران، ارگ بم. باقر آيت‌الله‌زاده شیرازی(و.). تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، ج۱، ۱۳۸۵، ص۱۳-۲۴.
- مهریار، محمد. «بند بهمن (کوار) شیراز». در: گلستان هنر، ویژه‌نامۀ به‌یاد سیدباقر آیتاللهزاده شیرازی، ۱۳۸۷، ص۵۹ـ ۶۶.
گزارش‌ها
نومن، فردریش و محمد مهریار (هیئت آلمانی). «تخت سلیمان». گزارش منتشرنشده. در: مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۵۲.
- مهریار، محمد و محمود خسروشاهیان. «مرمت و تعمیر سنگ‌های دیوار جبهۀ غربی معبد کنگاور و کاروانسرای بیستون.» گزارش منتشرنشده. در: مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۶۱.
- مهریار، محمد و احمد کبیری هندی. «بازدید از تپۀ باستانی کل‌گه‌زرین، مسجد سلیمان». گزارش منتشرنشده. در: مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۶۲.
- مهریار، محمد و کلانتری و میرفتاح. «پیش‌زمینۀ طرح ساماندهی حریم تخت جمشید (گزارش نخستین مرحلۀ بررسی وضعیت حریم)». گزارش منتشرنشده. در: مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۶۷.
- کبیری، احمد و محمد مهریار و دیگران. «گزارش پژوهش و مرمت بناهای تاریخی معبد آناهیتا، کنگاور؛ فصل دوم». گزارش منتشرنشده. در: مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۶۷.
- کبیری، احمد و محمد مهریار و دیگران. «گزارش پژوهش و مرمت بناهای تاریخی معبد آناهیتا، کنگاور؛ فصل سوم». گزارش منتشرنشده. در: مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۶۸.
- کبیری، احمد و محمد مهریار. «گزارش پژوهش و مرمت بناهای تاریخی معبد آناهیتا، کنگاور؛ فصل چهارم». گزارش منتشرنشده. در: مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۶۹.
- مهریار، محمد. «بررسی حریم مجموعۀ شیخ صفی». گزارش منتشرنشده.: در مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۷۴.
- مهریار، محمد. «بازدید از تپه‌های سیلک علشان». گزارش منتشرنشده. در: مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۷۶.
- محمد، مهریار. «مجموعه مقالات آقای مهندس مهریار پیرامون شهر باستانی هگمتانه». زیرنظر فیروز باقرزاده، گزارش منتشرنشده. در: مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۸۴.
پایان‌نامه‌ها
- بوستانی، آرش. مطالعات سازه و آسیب شناسی پلهای تاریخی لرستان با تأکید بر پل کشکان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی. استاد راهنما: باقر آیتاللهزاده شیرازی؛ استاد مشاور: محمد مهریار. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکدۀ هنر و معماری، ۱۳۸۰.
- ف‍رخ‍ی، علیرضا. مطالعه و ت‍ه‍ی‍ۀ طرح مرمت و ساماندهی اثر و محوطۀ پل کشکان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی. استاد راهنما: باقر آیتاللهزاده شیرازی؛ استاد مشاور: محمد مهریار. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکدۀ هنر و معماری، ۱۳۸۰.
- ملک، محمدرضا. بررسی اجمالی مجموعه تاریخی فرهنگی تخت‌سلیمان مطالعه و مرمت ایوان غربی تخت‌سلیمان (جبهۀ‌شمالی). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی. استاد راهنما: باقر آیتاللهزاده شیرازی ؛ استادان مشاور: محمد مهریار و علی‌اکبر سعیدی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکدۀ هنر ومعماری، ۱۳۸۱.
- کشاورز‌خالقی، فاطمه. تحقیق و بررسی پیرامون مسجد اسپی‌مزگت (مسجد سفید) و ارائۀ طرح مرمت. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی. استاد راهنما: باقر آیتاللهزاده شیرازی ، استاد مشاور: محمد مهریار. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکدۀ هنر و معماری، ۱۳۸۳.
- خ‍دم‍ه ام‍ام رض‍ای‍ی، امید. طرح حفاظت و باززندهسازی کاروانسرای دی‍ر گ‍چ‍ی‍ن. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی. استاد راهنما: باقر آیتاللهزاده شیرازی، استاد مشاور محمد مهریار. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکدۀ هنر و معماری، ۱۳۸۳.
- موسوی، محمد. طرح مرمت و احیاء پل‌دختر لرستان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی. استاد راهنما: اسماعیل طلائی، استاد مشاور: محمد مهریار. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکدۀ هنر و معماری.
- دق‍وق‍ی‌اص‍ف‍ه‍ان‍ی، ام‍ی‍رپ‍ی‍روز. طرح مرمت و باززندهسازی و احیای ک‍اخ ـ ک‍وش‍ک س‍روس‍ت‍ان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی. استاد راهنما: اسماعیل طلای‍ی، استادان مشاور: باقر آیتاللهزاده ش‍ی‍رازی‌و محمد مهریار. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، دانشکدۀ هنر و معماری.
- فلاح‌فر، سعید. طرح معرفی، مرمت و ساماندهی م‍ق‍ب‍رۀ خ‍واج‍ه ع‍ب‍دال‍ل‍ه ان‍ص‍اری، گ‍ازرگ‍اه ش‍ری‍ف، ه‍رات، اف‍غ‍ان‍س‍ت‍ان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی. استاد راهنما: باقر آیتاللهزاده شیرازی، استاد مشاور: محمد مهریار.تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکدۀ هنر و معماری،
- آرون‍د، ام‍ی‍ر. مطالعات و تحقیقات پلهای تاریخی ایران با تأکید بر پلهای ق‍رن چهارم، ن‍م‍ون‍ۀ م‍وردی پل کشکان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی. استاد راهنما: باقر آیتاللهزاده شیرازی، استاد مشاور: محمد مهریار. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکدۀ هنر ومعماری.